Azərbaycan ümumi istehlak səbətində yüksək ərzaq xərcləri olan ölkələr sırasındadır
S&P Global Ratings beynəlxalq reytinq agentliyinin hesabatına əsasən, 2023-cü ildə Azərbaycan əhəmiyyətli dərəcədə inflyasiya ilə üzləşəcək və orta səviyyə 12 faiz təşkil edəcək. Belə yüksək inflyasiya Azərbaycan mağazalarında ərzaq məhsullarının qiymətinin artmasına səbəb olub. Eyni dövrdə Ermənistanda -0,1 faiz səviyyəsində deflyasiya müşahidə olunsa da, Azərbaycanda vəziyyət kəskin şəkildə fərqlənir. Qeyd edək ki, əsasən ərzaq qiymətlərinə təsir edib. Yay aylarında Azərbaycanda tərəvəz və meyvələrin qiyməti Rusiyada olduğundan bir qədər aşağı olsa da, ət və toyuğun qiymətli həm Azərbaycanda, həm də Rusiyada yüksəkdir, 1 kiloqram mal ətinin 350 rubla və ya 6 manata başa gəldiyi Moskvadakı oxşar göstəricilərdən üç dəfə yüksəkdir.
Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi bu tendensiyanı təsdiqləyərək bildirib ki, bitki məhsullarının qiymətində mövsümi azalmaya baxmayaraq, əhalinin orta aylıq xərcləri artıb. 2023-cü ilin yanvar-iyul aylarında adambaşına düşən pərakəndə ticarətin orta aylıq dövriyyəsi 437,9 manata çatıb ki, bu da 2022-ci ilin analoji dövrü ilə müqayisədə 15,3 faiz artımı əks etdirir. Bundan əlavə, 2023-cü ilin yanvar-iyun aylarında Azərbaycanda işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı əvvəlki illə müqayisədə 11,5 faiz artaraq 921,9 manat təşkil edib. Lakin qeyd etmək vacibdir ki, əhalinin müəllimlər, təmirçilər və fermerlər kimi müəyyən təbəqələri gəlirlərin dövlət tərəfindən göstərildiyi sektorlarda çalışırlar ki, bu da tam həcmdə reprezentativ olmaya bilər.
Bu iqtisadi problemlər nəticəsində Azərbaycan dünya reytinqlərində öz həyat səviyyəsinin aşağı düşməsilə üzləşib. Müstəqil xarici analitika xidmətləri Azərbaycanı zəif inkişaf etmiş Afrika ölkələrilə bir sıraya qoyublar ki, bu da orta səviyyələrdə daha əlverişli mövqe tutan Rusiya, Gürcüstan, Ermənistan, Türkiyə və İran kimi qonşu ölkələrlə kəskin ziddiyyət təşkil edir.
Picodi.com-un apardığı statistik təhlilə görə, 105 ölkənin məlumatları dünyada müxtəlif ərzaq xərcləri strukturların olduğunu göstərir. Ölkədən asılı olaraq evdə istehlak edilən qida və alkoqolsuz içkilər istehlak xərclərinin fərqli faizini təşkil edir. Məsələn, ABŞ (6,7 faiz), Sinqapur (8,4 faiz), Böyük Britaniya (8,7 faiz), İrlandiya (9,2 faiz) və İsveçrə (9,9 faiz) kimi ölkələr bu buna öz xərclərinin onda birindən azını ayırırlar.
Bu kontekstdə Latviya rəyi öyrənilən 105 ölkə arasında 40-cı yeri tutur, və istehlak malları və xidmət xərclərinin 19,3 faizini qida və alkoqolsuz içkilərə ayırır. Estoniya 46-cı (20,2 faiz), Litva isə 48 – ci (21faiz) yerdədir. Rusiya 69-cu (29 faiz), Gürcüstan 79-cu yerdədir (32,3 faiz). Türkmənistan (84-cü yer 36,9 faiz), Moldova (41,1 faiz), Azərbaycan (43,6 faiz) və Özbəkistan (46,5 faiz) kimi ölkələr reytinqdə aşağıdır.
Bu ölkələr arasında ərzaq xərclərinin ən yüksək faizi Nigeriya (59 faiz), Myanma (56,6 faiz) və Keniyanın (56,1 faiz) payına düşür.
Avropa və Orta Asiyaya gəlincə, İsveçrə, Norveç və Danimarka bu ölkələrdə ümumilikdə yüksək qiymətlər səbəbindən qida məhsullarının qiymətləri üzrə liderdir. Məsələn, İsveçrənin orta statistik sakininin aylıq yemək xərcləri 359/325 avrodur, halbuki, norveçlilər 341/308 avro, danimarkalılar isə 311/281 avro xərcləyirlər. Müqayisə üçün, orta statistik litvalı ərzağa ayda 218 avro/241 dollar, estoniyalılar 197 avro/218 dollar, latviyalılar isə 164 avro/181 dollar xərcləyirlər.
Qafqaz regionu üzrə Rusiyada orta aylıq yemək xərcləri 146 dollar/132 avro, Gürcüstanda 116/105 avro, Azərbaycanda 102/92 avro təşkil edir. Bunun ardınca ayda 97 ABŞ dolları / 88 avro gəlirlə Moldova gəlir. Bunun əksinə, Türkmənistan və Özbəkistan yemək xərclərinin ən aşağı olduğunu bildirirlər, müvafiq olaraq ayda 26/24 avro və 40/36 avro.(Turan)
