Hitler dünya müharibəsində niyə məğlub oldu? – 75 illik sirlər açılır
“Müharibənin sonunda Adolf Hitler İtaliyaya görə məğlub olduğunu, həmişə ona hərbi yardım göstərmək məcburiyyətində qaldığını, bunun da əhəmiyyətli sahələri zəiflətdiyini etiraf etdi”.
AzToday.az Teleqraf.com-a istinadən xəbər verir ki, bunu rusiyalı tarixçi Nikita Buranov deyib.
Düz 80 il əvvəl 1940-cı il iyunun 10-da İtaliya Fransa və Böyük Britaniyaya müharibə elan edərək Almaniyanın tərəfində İkinci Dünya Müharibəsinə girdi. Müharibədə respublikanın iştirakı 8 may 1945-ci ilə qədər davam etdi.
Buranova görə, bu müddət ərzində 150 mindən 400 minə qədər italyan əsgər öldü, 131 mini itkin düşdü. Mülki əhalinin itkisi 60 mindən 152 min nəfərə qədər oldu. Hərbi xərclər 1945-ci il hesablamalarına görə, təxminən 94 milyard dollar təşkil etdi.
“Döyüşün sonunda Hitler xatırladı və bunlar Almaniyanın İkinci Dünya Müharibəsini İtaliyaya görə itirdiyini təsdiqləyən sənədlərdir. Almanlar əksər hərbi əməliyyatlarda italyanlara kömək etmək məcburiyyətində qaldılar və bu səbəbdən vacib istiqamətləri zəiflətməli oldular. Xüsusilə, Yuqoslaviyada italyanlara kömək edərkən Barbarossa əməliyyatını, Almaniyanın SSRİ-yə qarşı müharibə planını təxirə salmalı oldular”,- tarixçi qeyd edib.
O bildirib ki, 1922-ci ildə İtaliyanın Baş naziri olmuş Benito Mussolini müharibədən istifadə edərək Roma İmperiyası sərhədləri daxilində İtaliyanı genişləndirməyə cəhdlər edib:
“Mussolininin rəhbərlik etdiyi Milli Faşist Partiyası almanların Avropadakı ən güclü orduları darmadağın etdiyini gördü, birlikdə öz planını həyata keçirəcəyinə inandı. Almanların Avropa dövlətlərinə vurduğu ağır zərbələr Mussoliniyə öz müstəmləkə imperiyasını qurmaq imkanı verdi”.
İtaliya 1940-cı il oktyabrın 8-də Yunanıstana, 1941-ci il aprelin 6-da Yuqoslaviyaya müharibə elan etdi. Bir il sonra – iyunun 22-də SSRİ-yə hücumda iştirak etdi, həmin ilin dekabrın 11-də isə Almaniya ilə birlikdə ABŞ-a müharibə elan etdi.
İtalyan qoşunları Fransanın cənubundakı döyüşlərdə Şimali Afrika, Yunanıstan, Malta və Yuqoslaviyanı bombalamağa cəhd göstərdilər, Efiopiya ilə müharibədə iştirak etdilər. Bu əməliyyatlarda ciddi itkilərə məruz qaldı və yalnız almanların yardımı ilə hadisələrin genişlənməsində iştirak etdilər.
Buranov hesab edir ki, İtaliya ordusu əslində müharibəyə hazır deyildi, hətta səfərbərlik də olmadı, bu vəziyyətdə müharibəyə başladılar: “İtaliyalı generallar buna fəal şəkildə qarşı çıxdılar”.
Mussolini ərazilərin bir hissəsini ələ keçirməyə müvəffəq oldu, 1940-1943-cü illərdə Fransa, Yuqoslaviya, Yunanıstan, habelə 1939-cu ildə ələ keçirilən Albaniya ərazilərinin bir hissəsi İtaliyanın işğalı altında idi. Eyni zamanda italiyalıların ambisiyaları əsasən Avropanın şimalına uzanırdı, buna görə də Şərqə baxan almanların planları ilə kəsişmədi. Lakin 1943-cü ildə Almaniyanın köməyinin azalması, eləcə də hərbi uğursuzluqlar və böhran nəticəsində İtaliya işğal etdiyi ərazilərin çoxunu, eləcə də Siciliyanı itirdi.
Buranov qeyd edir ki, italyan maraqlarının da genişləndiyi Aralıq dənizində İtaliyadan daha güclü olan ingilis təsiri üstünlük təşkil etməyə başladı:
“İngilislərin güclü donanma və təyyarələri var idi. 1940-cı il noyabrın 12-də ingilis təyyarələri İtaliyanın dəniz bazasına hücum etdi. Hücum nəticəsində bir döyüş gəmisi batdı, ikisinə ciddi ziyan dəydi, nəhayət İngilis donanması Aralıq dənizində təşəbbüsü ələ aldı”.
İtalyan bölmələri işğal və ya köməkçi qüvvələr kimi Yunanıstan, SSRİ, Balkan yarımadası, Fransa və Şimali Afrikaya səpələndi. Elə əvvəlcədən müharibə İtaliya üçün məğlubiyyət demək idi. Əvvəla, hərbi uğursuzluqlar səbəbindən Mussolini İkinci Dünya Müharibəsinin bitməsindən çox əvvəl İtaliyada nüfuzunu itirdi.
1943-cü ilin iyulunda İtaliya anti-Hitler koalisiyasındakı müttəfiqlərinə qoşulmaq və müharibədən çəkilmək qərarına gəldi. Nəticədə Milli Faşist Partiyası dağıldı, diktator hakimiyyətdən uzaqlaşdırıldı və silahdaşları tərəfindən həbs edildi.
