İbrahim Rəisi iyulun ortalarında Afrikaya üç ölkə səfərinə çıxıb və bu, İran prezidentinin 11 ildən artıq müddətdə ilk dəfə belə bir səfərə getməsidir. Ayın əvvəlində İran rəsmiləri bildiriblər ki, son bir ildə İslam Respublikasının qitəyə ixracı 100% artıb. İndi aydındır ki, Afrika ilə əlaqə Raisi administrasiyası altında xarici siyasətdə əsas diqqət mərkəzində olacaq. Lakin İranın qitəyə bu cür yanaşması ilk dəfə deyil. Keçmiş prezident Mahmud Əhmədinejad 2005-2013-cü illərdə analoji siyasət həyata keçirsə də, ciddi nəticə vermədi. Bu, on ildən sonra Raisinin Afrika siyasətinin daha uğurlu olub-olmayacağı sualını doğurur…
Afrikanın müxtəlif iqtisadi ehtiyacları Rəisi administrasiyasına İranın qitəyə ixracını genişləndirmək üçün əhəmiyyətli bir fürsət verir. 2022-ci ilin iyul ayında İranın xarici işlər naziri Əmir-Abdollahian 10 aylıq müddət ərzində Afrikadan 47 rəsmi nümayəndə heyətinin iqtisadi əməkdaşlığı artırmaq üçün İrana səfər etdiyini açıqladı. Son iki ildə xarici işlər naziri, onun iqtisadi diplomatiya üzrə müavini və siyasi müavini Mali, Tanzaniya, Cənubi Afrika və Niger kimi müxtəlif Afrika ölkələrinə səfərlər edərək, siyasi və iqtisadi əlaqələri genişləndirməyə cəhd ediblər…
İranın Afrikaya ixracı 2020-ci ildəki 579 milyon dollardan 1,28 milyard dollara yüksəlməklə, kommersiya cəbhəsində artıq əhəmiyyətli irəliləyiş əldə edib. İranın Afrikaya texniki və mühəndislik xidmətlərinin ixracı ilə bəzi hədəf sahələrdə artım daha da böyük olub. İran mediasının məlumatına görə, İslam Respublikası Afrika ölkələri ilə ticarət dövriyyəsini 10 qat artıraraq 12 milyard dollara çatdırmağı hədəfləyir və ilkin hədəf iki il ərzində 5 milyard dollardır. Raisinin iyul ayında Keniya, Uqanda və Zimbabveyə səfəri zamanı o, qitəni “imkanlar ölkəsi” adlandıraraq, neft və enerji, telekommunikasiya və informasiya texnologiyaları, kənd təsərrüfatı və tibb daxil olmaqla müxtəlif sektorlarda ümumilikdə 21 müqavilə imzalayıb…
Bu arada, İranın qeyri-Qərb xarici siyasət yanaşmasının taleyində kritik müəyyənedici amil, xüsusən də Rəisinin Afrika ilə əlaqəsi Tehranda deyil, Vaşinqtonda qəbul edilən qərarlardadır. Prezident Baydenin İran siyasəti İslam Respublikasına ABŞ-ın təzyiqlərinə məhəl qoymamağa və qeyri-Qərb ölkələri ilə əlaqələrini genişləndirməyə cəhd etməyə imkan verən bir mühit yaradıb. Bu yaxınlarda Bayden administrasiyası getdikcə nüvə sazişinin dirçəldilməsinin artıq masada olmadığını bildirdi. Bu arada ABŞ Səudiyyə Ərəbistanı ilə İsrail arasında əlaqələrin normallaşmasına nail olmaq üçün səylərə başlayıb. Bu hadisələr ABŞ-ın İrana qarşı çəkindirmə siyasətini yenidən formalaşdırmağa hazır olduğunu göstərir. Belə bir şəraitdə Ağ Evin qarşısında duran əsas vəzifə İran rəhbərliyi arasında prezident Baydenin B Planının olmaması ilə bağlı köklü təsəvvürü dəyişdirməkdir…
Pərviz Əliyev, politoloq
