Noyabrın 24-də Bakı şəhərində BMT-nin Mərkəzi Asiya Ölkələrinin İqtisadiyyatları üçün SPECA kimi tanınan xüsusi proqramında iştirak edən Mərkəzi Asiya və Azərbaycan dövlətlərinin 25-ci Yubiley Sammiti keçirilib.
Bu əlamətdar hadisə tarixdə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə SPECA çərçivəsində dövlət başçıları səviyyəsində ilk zirvə görüşünü qeyd etdi. Prezident Əliyevin Mərkəzi Asiya regionunun və Cənubi Qafqazın konsolidasiyasında və inteqrasiyasında fəal iştirakı Mərkəzi Asiya dövlət başçılarının sentyabrın 14-15-də Düşənbədə keçirilən beşinci Məşvərət görüşü zamanı aydın oldu. Maraqlıdır ki, o, təkcə qonaq qismində iştirak etməyib, həm də Mərkəzi Asiya liderlərinə spek-in Bakıdakı növbəti sammitinə dəvət göndərməklə regional mitinq prosesinin irəliləməsində əsas rol oynayıb.
SPECA-nın Bakı Sammitinin rəsmi gündəliyi atmosferə atılan zərərli tullantıların inventarlaşdırılmasına yönəldildiyi halda, bölgənin geosiyasi çətinlikləri müzakirələrin yeni müstəqil dövlətlər qarşısında duran daha geniş məsələləri əhatə edəcəyini düşünürdü.
Bakı sammitinin mühüm xəbərçisi noyabrın 3-də Astanada Türkdilli Dövlətlər Təşkilatının (TDT) görüşü olub. TDT, “Türk Dünyası perspektivləri – 2040” sənədini qəbul edərək bölgənin inteqrasiya trayektoriyasını vurğuladı, burada səkkiz prioritet – Ənənə, Birləşmə, İslahatlar, Bilik, Etibar, İnvestisiya, Vasitəçilik və Enerji – “TURKTİME”qısaltması ilə izah edildi. Bu strateji baxış TDT-ı qlobal arenada ittifaqlar və ortaqlıqlar yaradan regional və qlobal dinamikada əsas oyunçu kimi təqdim edir.
Bakı sammitinin strateji diqqət mərkəzində Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqaz regionunun Avropa qitəsi ilə inteqrasiyasının mühüm kanalı kimi müəyyən edilmiş Logistika olmuşdur. Maraqlıdır ki, Gürcüstan və Macarıstan hökumət başçıları, Mərkəzi Asiya-Avropa layihələrinin əsas iştirakçıları rəsmi olaraq qonaq qismində iştirak edərək, onların əsas rolunu vurğulayıblar.
Sammitin yekun bəyannaməsində Mərkəzi Asiya ölkələri üçün regional əməkdaşlığın inkişafına və Avropa və Asiya bazarları ilə gələcək qarşılıqlı fəaliyyətə xüsusi diqqət yetirilən hərtərəfli strategiya formalaşdırılıb. Məqsəd bölgəni qlobal inteqrasiya mərkəzinə çevirməkdir ki, bu da çoxtərəfli etibar Fondunun yaradılması ilə nəticələnəcəkdir.
Bəyannamənin əsas tərəfi, Yaxın Şərq-Qərb dəhlizi boyunca nəqliyyat şirkətləri, yük ekspeditorları, logistika mərkəzləri və milli operatorlar arasında rabitənin səmərəliliyini artırmaq üçün səlahiyyətlilərə nəqliyyat əlaqələrini gücləndirməyə çağırmaqdır.
Regional sammitlərin formatlarında, nomenklaturasında və gündəliyindəki fərqlərə baxmayaraq, inteqrasiya, əməkdaşlıq və logistikanın inkişafı üçün ümumi bir tendensiya ortaya çıxdı. Zəngəzur komponenti də daxil olmaqla Orta dəhliz, iştirakçıların Speck layihəsinin qlobal hədəflərinə sadiqliyini əks etdirən bu müzakirələrdə davamlı olaraq yer aldı.
Speck-in növbəti qlobal görüşü bir il sonra Düşənbədə planlaşdırılsa da, regional inteqrasiya ideyasının sürətlə yayılması paralel layihələrdə fəallığın artması və yaxın gələcəkdə yeni əməkdaşlıq formatlarının ortaya çıxması ehtimalını nəzərdə tutur.(Turan)
